Namibya - Gradido projesi için kapsamlı araştırma dosyası

Namibya Cumhuriyeti, ekonomik ve sosyal kalkınmasında kritik bir dönüm noktasındadır. Ülke, 1990'daki bağımsızlıktan bu yana siyasi istikrar ve demokratik yapılara rağmen, Gradido sistemi gibi yenilikçi çözümleri özellikle önemli kılan yapısal zorluklarla mücadele etmektedir. Bu analiz, mevcut veriler ve sosyal gelişmelere dayanarak Namibya'da kamu refahı odaklı bir ekonomik sistemin uygulanmasına yönelik potansiyelleri ve engelleri sistematik olarak analiz etmektedir.

Ekonomik ve sosyal durum

Mevcut ekonomik performans ve zorluklar

Namibya ekonomisi 2024 yılında yüzde 3,7'lik bir büyüme kaydetmiştir. 2025 yılında ise büyümenin yüzde 3,1'e düşeceği tahmin edilmektedir. Bu gelişme, dış şoklarla daha da kötüleşen yapısal zayıflıkları yansıtmaktadır. Birincil sektörler özellikle etkilenmiştir: tarım, 2024 kuraklığının devam eden etkileri ve sığırlarda görülen yumrulu deri hastalığı salgınları nedeniyle 2025'in ilk çeyreğinde yüzde 20,1 oranında daralmıştır.^1^3^5

Namibya'da yoksulluğun bölgesel dağılımı - kuzey ve güney bölgeleri arasında belirgin farklılıklar göstermektedir

Geleneksel olarak önemli bir ekonomik sektör olan madencilik sektörü, zayıf küresel talep ve laboratuvarda yetiştirilen alternatiflerin rekabeti nedeniyle azalan elmas üretimiyle mücadele etmektedir. Bu gelişmeler, emtiaya bağımlı bir ekonominin kırılganlığını göstermekte ve ekonomik çeşitlendirme ihtiyacını vurgulamaktadır.^1

İşgücü piyasası ve istihdam krizi

Namibya'da işsizlik eğilimleri - genç işsizliği sürekli yüksek kalmaya devam ediyor

İşsizlik en ciddi sosyal sorunlardan biridir. Genel işsizlik oranı yüzde 36,9 olan Namibya, Sahra altı ortalaması olan yüzde 7,4'ün oldukça üzerindedir. Özellikle 15-24 yaş arası gençlerde yüzde 37,26 olan işsizlik oranı endişe vericidir; bu oran biraz düşmekle birlikte hala küresel ortalamanın iki katından fazladır.^2^8^10

Bu yapısal işsizliğin geniş kapsamlı sosyal sonuçları vardır. Birçok genç insan kendi bölgelerinde gelecek görememekte ve kentlere göç etmektedir; bu da demografik değişimi ve kentleşmeyi şiddetlendirmektedir. Yetersiz istihdam durumu, iktidardaki SWAPO partisinin 2024'teki zayıf seçim sonuçlarının da gösterdiği gibi, siyasi memnuniyetsizliğe de katkıda bulunmaktadır.^11^13^15

Eşitsizlik ve yoksulluk dağılımı

Toplumsal bir sorun olarak aşırı eşitsizlik

Namibya'nın ekonomik göstergelerinin bölgesel ve küresel ortalamalarla karşılaştırılması

Namibya, 59.1'lik Gini katsayısı* ile dünyadaki en yüksek eşitsizlik oranlarından birine sahiptir ve bu oran sadece Güney Afrika'nın üzerindedir. Bu aşırı eşitsizlik apartheid döneminin mirasıdır ve çeşitli boyutlarda yansımaktadır: coğrafi olarak kentsel ve kırsal alanlar arasında, etnik olarak farklı nüfus grupları arasında ve nesilsel olarak yaşlılar ve gençler arasında.^17^18

Üst orta gelirli bir ülke olmasına rağmen Namibyalıların yüzde 40,6'sı çok boyutlu yoksulluk içinde yaşamaktadır. Bölgesel dağılım aşırı eşitsizlikler göstermektedir: Khomas'ta (Windhoek) nüfusun sadece yüzde 6,3'ü yoksul iken, Kavango'da yoksulluk oranı yüzde 56,5'tir. Kavango ve Ohangwena'nın kuzey bölgeleri birlikte ülkedeki tüm yoksul hanelerin üçte birinden fazlasına ev sahipliği yapmaktadır.^2^20^17

*Gini katsayısı veya Gini endeksi, İtalyan istatistikçi Corrado Gini tarafından geliştirilen bir grup içindeki eşitsiz dağılımın istatistiksel bir ölçüsüdür. Katsayının 0 ile 1 arasında değerleri vardır; 0 tamamen eşit bir dağılıma karşılık gelirken, 1 veya 100 % grupta bir kişinin tamamen yoğunlaşmasına karşılık gelir

Toplumsal cinsiyet ve nesiller arası adalet

Eşitsizlik, cinsiyet ve yaşa özgü farklılıklarda da kendini göstermektedir. Nüfusun yüzde 51,27'sini oluşturmalarına rağmen kadınlar işsizlikten orantısız bir şekilde etkilenmektedir. Geleneksel toplumsal cinsiyet rolleri genellikle ekonomik katılımlarını sınırlarken, ücretsiz bakım işleri de toplum tarafından kabul görmemektedir. 15-34 yaş arasındaki gençler nüfusun yüzde 33,7'sini oluşturmaktadır, ancak geleceğe yönelik beklentileri sınırlıdır.^10

İşgücü göçü ve sosyal hareketlilik

İç göç örüntüleri

Namibya, bağımsızlıktan bu yana kırsal kesimden sürekli bir göç yaşamaktadır. Kentleşme oranı 1991'de yüzde 27 iken 2024'te yüzde 49,5'e yükselmiştir. Özellikle Khomas ve Erongo bölgeleri güçlü net göç yaşarken kırsal alanlar nüfus kaybetmektedir.^14^10

Bu göç hareketleri ekonomik teşvikleri takip etmektedir: insanlar işlerin mevcut olduğu yerlere taşınmaktadır. Khomas ve Erongo sakinlerinin yüzde 40'ından fazlası bu bölgelerin dışında doğmuştur. Ancak, göç genellikle kayıt dışı yerleşimlere yol açmakta ve kentsel sorunları daha da kötüleştirmektedir.^14

Mevsimsellik ve güvencesiz istihdam

Nüfusun önemli bir kısmı güvencesiz işlerde çalışmaktadır. İşgücünün yüzde 55,8'i kayıt dışı sektörde ve genellikle sosyal güvenceden yoksun olarak çalışmaktadır. İşgücünün yüzde 31'ini oluşturan tarım, yüksek oranda mevsimseldir ve iklim değişikliği riski altındadır.^24^5

Yönetişim ve yolsuzluk

Siyasi istikrar ve demokratik kurumlar

Namibya'da resmi ulusal temsilin yanı sıra geleneksel kıyafet ve kültürel mirasın sergilendiği tören etkinliği.

Namibya, işleyen kurumlara sahip istikrarlı bir demokrasi olarak kabul edilmektedir. Ülke basın özgürlüğü açısından dünyada 22. sırada yer almaktadır - Afrika'daki en iyi skor. Yargı büyük ölçüde bağımsızdır ve insan haklarına genel olarak saygı gösterilmektedir.^25^27

Ancak siyasi manzarada çatlaklar belirmeye başladı. Bağımsızlıktan bu yana iktidarda olan SWAPO partisi, 2024'te ilk kez üçte iki çoğunluğunu kaybetti ve şu anda 96 parlamento sandalyesinden sadece 51'ine sahip. Bu durum özellikle genç seçmenler arasında artan memnuniyetsizliği yansıtıyor.^11

Sistemik bir sorun olarak yolsuzluk

Yolsuzluk endeksi 100 puan üzerinden 49 olan Namibya, 180 ülke arasında 59. sırada yer almaktadır. Namibyalıların üçte ikisi yolsuzluğu büyüyen bir sorun olarak görmektedir. Kamu ihaleleri özellikle sorunludur ve devlete ait şirketler genellikle ayrıcalıklı muamele görmektedir.^28^29^31

Hükümet yetkililerinin balıkçılık kotaları için milyonlarca dolar rüşvet aldığı 2019'daki "Fishrot skandalı" hükümete olan güveni sarstı. Yolsuzluğa karşı yasal çerçeveler mevcut olsa da, uygulama tutarsızdır.^13

Kültürel güçler ve topluluk yapıları

Sosyal sermaye olarak etnik çeşitlilik

Namibya nüfusunun etnik yapısı - En büyük grup olarak Ovambo

Namibya'nın kültürel çeşitliliği hem bir zorluk hem de bir fırsat teşkil etmektedir. Ovambolar yüzde 50 ile en büyük etnik gruptur ve onları Kavango (yüzde 9), Damara (yüzde 8) ve Herero (yüzde 7) takip etmektedir. Her grubun kendi gelenekleri, dilleri ve sosyal yapıları vardır.^32^34

Namibya'da kültürel bir etkinliğe katılan geleneksel kıyafetli ve aşı boyalı Himba kadınları.

Bu çeşitlilik kendini güçlü topluluk bağlarında göstermektedir. Geleneksel akrabalık sistemleri, özellikle kırsal alanlarda gayri resmi güvenlik ağları olarak işlev görmektedir. Aileler genellikle karşılıklı destek sağlayan geniş ailelerdir. Birçok hane çekirdek aile olmayıp diğer akrabaları da içermektedir.^36

Geleneksel değerler ve modern zorluklar

Namibya toplumu Ubuntu (insanlık), toplumsal sorumluluk ve yaşlılara saygı gibi değerlerle karakterize edilir. Bu değerler pratik yardımlara da yansımaktadır: Ebeveynler çalışmak zorunda kaldığında ya da daha iyi eğitim fırsatları ortaya çıktığında çocuklar genellikle akrabalarının yanında yaşamaktadır.^33^36

Dindarlık önemli bir rol oynamakta, Hristiyanlık baskın olmakla birlikte geleneksel inanç sistemleri de devam etmektedir. Atalara tapınma ve animistik uygulamalar genellikle Hristiyan inançlarını tamamlamaktadır.^34

Eğitim ve öğretim

İlerleme ve zorluklar arasında eğitim sistemi

Dünya Bankası, yıllık 18,5 milyar Namibya doları* tutarındaki önemli yatırımlara rağmen Namibya'nın eğitim sistemini yetersiz olmakla eleştirmektedir. Temel sorunlar arasında eşitsiz erişim, düşük öğrenme ilerlemesi, yetersiz altyapı ve öğretmen eğitimi eksikliği yer almaktadır.^37

Sosyal açıdan dezavantajlı ailelerden ve uzak bölgelerden gelen çocuklar özellikle dezavantajlı durumdadır. Dil çeşitliliği eğitimi daha da zorlaştırmaktadır: Windhoek'teki ilkokullarda 15'ten fazla farklı anadil konuşulmaktadır.^39

*1 Namibya doları 0,05 EUR'ya karşılık gelir

Windhoek, Namibya'daki ilkokul öğrencileri arasında dil çeşitliliği ve demografik verileri gösteren dil kullanımı ve okul dağılımı anketi.

Mesleki eğitim ve beceri geliştirme

Teknik ve mesleki eğitim ve öğretim (TVET) sistemi az gelişmiştir. Almanya bu alandaki reformları desteklemektedir, ancak nitelikli işgücüne olan talep arzı aşmaktadır. Bu durum genç işsizliğinin yüksek olmasına katkıda bulunmaktadır.^40

Sağlık hizmetleri ve sosyal güvenlik

İki kademeli sağlık sistemi

Namibya iki kademeli bir sağlık sistemine sahiptir: yetersiz finanse edilen bir kamu sektörü ve pahalı bir özel sektör. Sağlık ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı 2024/25 yılında 11,3 milyar Namibya doları bütçe almıştır, ancak personel eksikliği ve eşitsiz erişim temel sorunlar olmaya devam etmektedir.^37^42

Özellikle kırsal kesimde tıbbi bakım yetersizdir. 1990'da başlatılan okul sağlığı programının başarılı olduğu kanıtlanmıştır, ancak uygulama bölgeden bölgeye büyük farklılıklar göstermektedir.^43

Sosyal güvenlik ağları

Namibya, yaşlılık aylıkları da dahil olmak üzere nispeten gelişmiş bir sosyal güvenlik sistemine sahiptir. Ancak bunlar genellikle haneleri yoksulluktan kurtarmak için yetersiz kalmaktadır, zira genellikle birden fazla kişi tek bir emekli maaşıyla geçinmek zorunda kalmaktadır. Geniş aile sistemi önemli bir gayri resmi güvenlik ağı olarak işlev görmektedir.^19

Gönüllülük ve yerel girişimler

Kooperatifler ve kendi kendine yardım grupları

GEF ve UNDP finansmanıyla Namibya'nın NILALEG projesi tarafından desteklenen Mutjimangumwe Ahşap İşleri Kooperatifi tabelası.

Namibya'da çeşitli sektörlerde yaklaşık 135 kayıtlı kooperatif bulunmaktadır: Tarım, el sanatları, madencilik ve hizmetler. Bu kooperatifler yerel istihdam yaratmakta ve toplulukları güçlendirmektedir. Kooperatif üyelerinin yılda 10.000 ila 30.000 Namibya doları (500 - 1.500 Euro) kazandığı tohum çoğaltımı buna bir örnektir.^44

Zorluklar arasında ulaşım eksikliği, borç tahsilatı ve sınırlı yönetim kapasitesi yer almaktadır. Bununla birlikte, bu girişimler toplum temelli ekonomik modellerin potansiyelini ortaya koymaktadır.^44

Geleneksel destek sistemleri

Gayri resmi destek ağları özellikle kırsal alanlarda güçlüdür. Komşuluk yardımı, topluluk çalışması ve takas sistemleri kayıtlı ekonomiye paralel olarak işlemektedir. Bu yapılar Gradido gibi alternatif para sistemlerinin temelini oluşturabilir.^36

Yeniliklere ve alternatif ekonomik modellere açıklık

Dijitalleşme ve teknolojik altyapı

Namibya teknolojik yeniliklere oldukça açık bir ülke. İnternet penetrasyonu yüksektir ve dijital ödeme sistemleri hızla yayılmaktadır. Mobil bankacılık giderek daha fazla kullanılmaktadır. Hükümet, kamu hizmetlerinin dijitalleşmesini aktif olarak teşvik etmektedir.^45

Sürdürülebilirlik bilinci

Sürdürülebilirlik konusundaki farkındalık, özellikle iklim değişikliği bağlamında artmaktadır. Namibya yeşil hidrojen ve yenilenebilir enerjiler için iddialı planlar geliştirmektedir. Sürdürülebilir kalkınmaya yönelik bu yönelim, yenilikçi ekonomik modeller için alan yaratmaktadır.^2

Yenilik yapma isteğinde bölgesel farklılıklar

Kentsel alanlar, özellikle Windhoek, yeni teknolojilere ve iş modellerine daha açıktır. Kırsal alanlar daha muhafazakârdır, ancak çözümler pratik avantajlar sunuyorsa kesinlikle denemeye isteklidirler. Kültürel çeşitlilik, yeniliklerin kültürel açıdan hassas bir şekilde tanıtılması gerektiği anlamına gelmektedir.

Windhoek şehir merkezinin açık bir gökyüzü altında modern binaları ve tarihi mimariyi gösteren havadan görünümü.

Windhoek şehir merkezinin tarihi ve modern mimarinin karışımını vurgulayan havadan görünümü.

Mevcut alternatif ekonomik modeller

Toplum destekli projeler

Namibya alternatif para sistemleri konusunda sınırlı deneyime sahiptir, ancak topluluk finansmanı konusunda güçlü gelenekleri vardır. Dönüşümlü Tasarruf ve Kredi Birlikleri (ROSCA'lar) birçok toplulukta yaygındır. Bu gayri resmi tasarruf sistemleri, alternatif finansal yapıların kabul gördüğünü göstermektedir.^44

Takas sistemleri ve kayıt dışı ekonomi

Kırsal alanlarda, özellikle tarımsal ürün ve hizmetler için gayri resmi takas sistemleri mevcuttur. Bu sistemler güven temelinde işlemekte ve alternatif para birimlerinin yaygınlaştırılması potansiyelini göstermektedir.^36

Tarım ve gıda egemenliği

İklimsel zorluklar

2024 yılında Namibya'da son yüzyılın en kötü kuraklığı yaşanmış ve bu durum ulusal bir acil duruma yol açmıştır. Buğday ve mısır üretimi sırasıyla ,7 ve ,8 oranında düşmüştür. Bu kriz, tarım sektörünün iklim değişkenliği karşısındaki kırılganlığını göstermektedir.^4

Nüfusun yüzde 70'inden fazlası doğrudan ya da dolaylı olarak tarıma bağımlıdır. Çiftliklerin çoğu küçük ölçeklidir ve ana ürün olarak darı (mahangu), mısır ve sorgum ile geçimlik tarım yapmaktadır.^24

Üretim yöntemleri ve sürdürülebilirlik

Geleneksel tarım hakimdir, ancak sürdürülebilir uygulamalara olan ilgi giderek artmaktadır. Damla sulama ve güneş enerjili su pompaları yavaş yavaş yaygınlaşıyor. Permakültür sistemleri ve organik tarım dikkat çekmektedir, ancak henüz yaygın değildir.^24

Kooperatif tarımı

Tarımsal kooperatifler girdilere, ekipmana ve pazarlara erişimde önemli bir rol oynamaktadır. Makinelerin ortak mülkiyeti ve tohum ve gübrelerin toplu olarak satın alınması, küçük ölçekli çiftliklerin maliyetleri düşürmesine yardımcı olmaktadır.^44

Uluslararası aktörler ve kalkınma işbirliği

Avrupa Birliği ve Almanya

AB, eğitim, yeşil büyüme ve iyi yönetişime odaklanan 2021-2027 Çok Yıllı Endikatif Programı ile Namibya'nın önemli bir ortağıdır. Almanya, GIZ aracılığıyla 20'den fazla proje ile en büyük ikili donördür.^46^47

Alman işbirliği sürdürülebilir ekonomik kalkınma, doğal kaynak yönetimi ve kapsayıcı kentsel kalkınma konularına odaklanmaktadır. Ortaklık, tarihi bağlantılar ve paylaşılan değerler üzerine inşa edilmiştir.^40

Birleşmiş Milletler ve çok taraflı kuruluşlar

BM kuruluşları sağlıktan (WHO) çevreye (UNDP) kadar çeşitli alanlarda faaliyet göstermektedir. Küresel Çevre Fonu (GEF) peyzaj restorasyonu ve yoksulluğun azaltılmasına yönelik projeleri desteklemektedir.^43

Dünya Bankası eğitim ve sağlığı öncelikli alanlar olarak tanımlamakta ve kamu harcamalarının düşük verimliliğini eleştirmektedir. IMF, ekonominin çeşitlendirilmesi için yapısal reformlara ihtiyaç olduğunu vurgulamaktadır.^48

Bölgesel entegrasyon

Güney Afrika Gümrük Birliği'nin (SACU) bir üyesi olan Namibya, bölgesel ekonomik yapılara entegre olmuş durumdadır. Ancak azalan SACU gelirleri ulusal bütçe üzerinde bir yük oluşturmaktadır. Bölgesel değer zincirlerine entegrasyon sınırlı kalmaktadır.^1^3

Gradido için potansiyel ve engeller

Kültürel ve sosyal önkoşullar

Namibya toplumu Gradido için elverişli çeşitli özelliklere sahiptir. Güçlü topluluk yapıları ve karşılıklı yardımlaşma gelenekleri, ortak yarara yönelik bir para sistemi için doğal bir temel oluşturmaktadır. Ubuntu felsefesinin değerleri - insanlık, uyum ve ortak sorumluluk - Gradido'nun temel ilkelerine karşılık gelmektedir.^36^50

Yüksek genç işsizliği ve güvencesiz istihdam, alternatif gelir kaynaklarına ihtiyaç yaratmaktadır. Gradido'nun ücretsiz çalışmayı tanıma konsepti, özellikle kayıtlı ekonomiden genellikle dışlanan kadınlara ve gençlere fayda sağlayabilir.^49^51

Teknolojik altyapı

Nispeten iyi dijital altyapı ve mobil ödeme sistemlerinin artan kullanımı dijital para birimleri için elverişli koşullar yaratmaktadır. Mobil transferlerle ilgili deneyimler (diğer Afrika ülkelerindeki M-Pesa gibi) alternatif ödeme sistemlerinin kabul gördüğünü göstermektedir.^52^53

Yasal ve siyasi engeller

Namibya doları ve bunun Güney Afrika randına sabitlendiği mevcut para sistemi yasal kısıtlamalar yaratmaktadır. Ortak Para Alanı üyeliği parasal özerkliği sınırlamaktadır. Resmi para birimi olarak kullanılması önemli yasal değişiklikler gerektirecektir.^45

Ekonomik zorluklar

Aşırı eşitsizlik hem bir fırsat hem de bir engel teşkil edebilir. Bir yandan kapsayıcı çözümlere ihtiyaç yaratırken, diğer yandan yerleşik elitler direnç gösterebilir. SACU gelirlerine ve emtia ihracatına bağımlılık mali esnekliği sınırlamaktadır.^1^50

Namibya'da Gradido için pilot yaklaşımlar

Coğrafi odak

Kuzey bölgeleri gibi güçlü geleneksel yapılara sahip kırsal alanlar pilot bölgeler olarak uygun olabilir. Buralarda toplumsal değerler hala güçlü bir şekilde yerleşiktir ve alternatif gelir fırsatlarına duyulan ihtiyaç yüksektir[^19].^20^50

Kentsel alanlardaki gayri resmi yerleşimler diğer olası pilot yerlerdir. Burada insanlar genellikle güvencesiz koşullarda yaşamaktadır ve toplum temelli çözümlerden faydalanabilirler.^40

Hedef gruplar ve sektörler

Kooperatifler, halihazırda alternatif iş biçimlerini uyguladıkları için doğal ortaklar olarak hareket edebilirler. Bakım işlerinde çalışan kadınlar ve kayıtlı istihdamı olmayan gençler öncelikli hedef gruplar olacaktır.^44^51

Eğitim sektörü, gönüllü eğitim çalışmalarının tanınması yoluyla Gradido Pilot için potansiyel sunmaktadır. Çevre koruma projeleri ekolojik bonuslar yoluyla teşvik edilebilir.^50^46

Adım adım giriş

Yerel değişim sistemleri ve mahalle yardımı ile başlayan kademeli bir yaklaşım umut verici görünmektedir. Bunlar daha büyük ağlara dönüşebilir ve dijital bileşenleri entegre edebilir.^54^51

Mevcut kuruluşlarla - STK'lar, kooperatifler, topluluklar - kurulacak ortaklıklar güven ve kabulü teşvik edecektir. Eğitim programları kültürel açıdan hassas bir şekilde tasarlanmalı ve yerel dillere çevrilmelidir.

Sonuç ve öneriler

Namibya, Gradido gibi yenilikçi ekonomik modeller için benzersiz bir takımyıldızı sunmaktadır. Güçlü toplum gelenekleri, acil sosyal sorunlar ve teknolojik yeniliklere açıklığın bir araya gelmesi elverişli koşullar yaratmaktadır. Aynı zamanda yasal kısıtlamalar, siyasi gerçekler ve kültürel hassasiyetler ihtiyatlı bir yaklaşım gerektirmektedir.

En büyük fırsatlar yapısal işsizliğin ele alınması, ücretsiz çalışmanın tanınması ve yerel ekonomik döngülerin güçlendirilmesinde yatmaktadır. Gradido, özellikle kırsal alanlarda ve kayıt dışı yerleşimlerde dönüştürücü bir etkiye sahip olabilir.

Kültürel duyarlılık, kademeli tanıtım ve yerleşik kuruluşlarla ortaklıklar başarı için kritik öneme sahiptir. Pilot projeler güçlü topluluk yapılarının olduğu bölgelerde başlamalı ve organik olarak genişlemelidir. Gradido, Namibya'da sosyal adalet ve sürdürülebilir kalkınma için bir araç olma potansiyelini ancak yerel topluluklarla saygılı bir işbirliği sayesinde gerçekleştirebilir.